| Dilbilgisi 19 |
| a) İkinci kök ünsüzü zayif fiiller İkinci kök ünsüzü zayıf fiillere ortada /y/ ܝ veya /w/ ܘ harfi olanlar dahildir: soyam - sёmle ܣܳܝܰܡ – ܣܷܡܠܶܗ „yapmak,etmek“ (sym ܣܝܡ) towar - twёrle ܬܳܘܰܪ – ܬܘܷܪܠܶܗ „kırmak (geçişli)“ (twr ܬܘܪ < tbr ܬܒܪ) ṣoyam - ṣayёm ܨܳܝܰܡ – ܨܰܝܷܡ „oruç tutmak“ (ṣym ܨܝܡ < ṣwm ܨܘܡ) ṭoyar - ṭayёr ܛܳܝܰܪ – ܛܰܝܷܪ „uçmak“ (ṭyr ܛܝܪ) Düzenli fiillerle olan fark özellikle I. kök geçişli fiillerin geçmiş zaman temelinde görülür. Şimdiki zaman (soyam ܣܳܝܰܡ, ṭoyar ܛܳܝܰܪ) biçimindeki fiiller ve bütün geçişsiz fiillerin de geçmiş zaman formu (ṣayёm ܨܰܝܷܡ, ṭayёr ܛܰܝܷܪ) düzenli fiiller gibi aynı şemayı takip ederler. Dikkat edilmesi gereken şimdiki zamanda açık hecedeki ilk ünlü harfin /o/ ܳ, (soyam ܣܳܝܰܡ veya towar ܬܳܘܰܪ) kapalı hecede de /a/ ܰ (saymo ܣܰܝܡܐ veya tawro ܬܰܘܪܐ) olduğudur. 1. İkinci kök ünsüzü /y/ ܝ olan fiiller Burada şimdiki zaman ve geçmiş zaman çekimlerinde geçişli fiiller için soyam – sёmle ܣܳܝܰܡ –ܣܷܡܠܶܗ „yapmak,etmek“ ve geçişsiz fiiller için de ṭoyar - ṭayёr ܛܳܝܰܪ – ܛܰܝܷܪ „uçmak“ örnek olarak alınmıştır. Geçişli:
Geçişsiz:
2. İkinci kök ünsüzü /w/ ܘ olan fiiller Ortasında /w/ ܘ olan fiiller geçmiş zamanda düzenli çekilirler. Şimdiki zaman çekimi ortasında /y/ ܝ olan fiillerle benzer şekilde oluşturulur. Geçişli: twr ܬܘܪ I: towar – twёrle ܬܳܘܰܪ – ܬܘܷܪܠܶܗ „kırmak (geçişli)“
Geçişsiz: swcܣܘܥ I: sowac – sawёc ܣܳܘܰܥ – ܣܰܘܷܥ „doymak (geçişsiz)“
3. Ek açıklamalar II. kökte bu sınıftan olan fiiller düzenlidir: mcayar - mcayarle ܡܥܰܝܰܪ – ܡܥܰܝܰܪܠܶܗ „ayarlamak“ mġayar - mġayarle ܡܓ݂ܰܝܰܪ – ܡܓ݂ܰܝܰܪܠܶܗ „değiştirmek“ mšayal – mšayele ܡܫܰܝܰܠ – ܡܫܰܝܶܠܶܗ „sormak“ mṣawar - mṣawarle ܡܨܰܘܰܪ – ܡܨܰܘܰܪܠܶܗ „fotoğraf çekmek, kopyalamak“ mšawaš - mšawašle ܡܫܰܘܰܫ – ܡܫܰܘܰܫܠܶܗ „kafası karışmak; karıştırmak“ mjawab – mjawable ܡܔܰܘܰܒ – ܡܔܰܘܰܒܠܶܗ „cevap vermek“ I. pasif kökte /w/ ܘ olan fiiller düzenlidir: mёtwar - twir ܡܷܬܘܰܪ – ܬܘܝܪ „kırılmak, kırmak (geçişsiz)“ /y/ ܝ olan fiillerde, /y/ ܝ harfi gerek şimdiki zaman gerekse geçmiş zaman çekimlerinde yok olur: misam - sim ܡܝܣܰܡ – ܣܝܡ „yapılmak“ III und IIIp köklerde temel şöyledir: III (sym ܣܝܡ): masёm – masёmle ܡܰܣܷܡ – ܡܰܣܷܡܠܶܗ „yaptırmak“ IIIp (kyl ܟܝܠ): mitakal - mtakal ܡܝܬܰܟܰܠ – ܡܬܰܟܰܠ „ölçülmek“
b) Meslekler Süryanicede meslek adları aşağıdaki kalıplara göre oluşturulur: 1. Cawodo ܥܰܘܳܕܐ, (dişil) cawadto ܥܰܘܰܕܬܐ, (Çoğul) cawode ܥܰܘܳܕܶܐ En yaygın meslek tanımları/adları aşağıdaki örneğe göre oluşturulur. Ağırlıklı olarak ilgili fiil köküne dayanırlar.
Bazı yeni oluşmuş ve aktarma adlar için kullanılan fiiller yoktur:
Bu kalıplar kelime başına gelen bir m- ܡـ ve -ono ܳܢܐ, (dişil) -oniṯo ـܳܢܝܬ݂ܐ ve (çoğul) one ܳܢܶܐ son ekine sahiptirler, II. ve III. kök fiillere de dayandırılabilirler. II. kök:
III. kök:
3. Yolufo ܝܳܠܘܦܐ, (dişil) yolufto ܝܳܠܘܦܬܐ, (Çoğul) yolufe ܝܳܠܘܦܶܐ Az sayıda meslek adı bu kalıba girer:
4. –či/-ji ܫ̰ܝ/ܔܝ son eki Bazı geleneksel meslek adları –či/-ji ܫ̰ܝ/ܔܝ son ekini alırlar:
5. Yeni sözcükler Birçok başka meslek adı ağırlıklı olarak Süryanice’den gelen yeni sözcüklerdir:
c) Ülkeler, Diller, Halklar Ülke, dil ve halk adları Süryanice’de her zaman büyük yazılır. 1. Ülke isimleri
Bazı ülke isimlerinin eril tekil ve çoğul belirleyici tanımlıkları vardır:
Ülke isimleri şayet belirleyici tanımlıkları yoksa dişil olurlar. 2. Başka ülke isimleri
3. Kıtalar
4. Dil ve halk isimleri Dil ve halk isimleri çoğunlukla ülke isimlerinden ve (eril) –oyo ـܳܝܳܐ, (dişil) –ayto ܰـܰܝܬܐ, (Çoğul) –oye ܳـܳܝܶܐ üyelik eki ile oluşturulur: Sadece eril-tekil olan ilk form dil adı da olur: Almanoyo ܐܰܠܡܰܢܳܝܐ „Almanca“. Bazı dil adları modern ülke isimleriyle aynı değildir:
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||