Dilbilgisi 16 |
a) Dört yada daha fazla köke sahip fiiller 1. Düzenli fiiller Dört köklü sessiz fiiller Kök II şemasına göre oluşturulmuştur. Sık sık ortaya çıkan yeni oluşmuş kelimeler bu sınıfa aittir mtalfan - mtalfanle ܡܬܰܠܦܰܢ - ܡܬܰܠܦܰܢܠܶܗ „telefon etmek“, mparkar – mparkarle ܡܦ݁ܰܪܟܰܪ - ܡܦ݁ܰܪܟܰܪܠܶܗ „park etmek“, mrašmal – mrašmele ܡܪܰܫܡܰܠ - ܡܪܰܫܡܶܠܶܗ „finance etmek“, mšawšaṭ - mšawšaṭle ܡܫܰܘܫܰܛ - ܡܫܰܘܫܰܛܠܶܗ „geliştirmek” gibi. Ayrıca başka dillerden geçen kelimeler de bu sınıfa girer; msayṭar - msayṭarle ܡܣܰܝܛܰܪ - ܡܣܰܝܛܰܪܠܶܗ „kontrol etmek“, mqayzan - mqayzanle ܡܩܰܝܙܰܢ - ܡܩܰܝܙܰܢܠܶܗ „kazanmak“, mpartak – mpartakle ܡܦ݁ܰܪܬܰܟ - ܡܦ݁ܰܪܬܰܟܠܶܗ „yolmak (saç vb)“ gibi.. mtalfan – mtalfanle ܡܬܰܠܦܰܢܠܶܗ – ܡܬܰܠܦܰܢ örneğini kullanırsak, burada şimdiki ve geçmiş zaman arasında çekim örnekleri gösterilmektedir: 1) Şimdiki
2) Geçmiş
b) Düzensiz fiiller Tarihsel olarak düzensiz fiiller, kökte en az bir zayıf sessiz harf bulundurmaktadır. Süryanice’de öncelikle tanınmayacak derecede zayıf olan sessizleri /ʾ/ (olaf ܐ), /w/ (waw ܘ), /y/ (yuḏ ܝ), -zayıf harf olarak- ele alıyoruz. Kökteki zayıf sessiz durumuna göre, üç şekil zayıf fiil ayırt edilebilir: 1. zayıf başlangıç kökleri olan fiiller 2. Zayıf ikinci köke sahip fiiller ve 3. Zayıf üçüncü köke sahip fiiller. Gövdede iki zayıf köke sahip fiiller de bulunur. Süryanice’de en sık çıkan fiiller bu kategoriye girmektedir. /l-/ ܠ ile birlikte fiiller geçmiş zamanda son bir sessiz l- eki aldıktan sonra küçük değişikler geçirir ve bu yüzden düzensiz fiiller kategorisine girerler. Düzensiz fiil çekimi bu kurs programının B seviyesinde ele alınmaktadır. Ekte yer alan "fiil çekimi" bölümünde genel bir bakış sunulmaktadır.
c) Fiillerin modern yapıları ve fiil aktarımları Günlük dil kullanımı için bir dil edinme gerekliliği, bu dili konuşanlara yeni kelimeleri oluşturmaları için zorlar Nitekim yeni fiiller oluşumu aynı şekilde her yerde pratik değildir ve çeşitli biçimlerde kendini gösterebilir. 1. Kural olarak, yeni fiiller, yukarda da mtalfan – mtalfanle ܡܬܰܠܦܰܢܠܶܗ – ܡܬܰܠܦܰܢ „telefon etmek“ ve mparkar – mparkarle ܡܦ݁ܰܪܟܰܪ - ܡܦ݁ܰܪܟܰܪܠܶܗ „park etmek“. fiilerinde belirtildiği şekilde Kök II şemasına göre oluşturulur. Bu türden fiillere örnekler. mšamas – mšamasle ܡܫܰܡܰܣ - ܡܫܰܡܰܣܠܶܗ „güneş banyosu yapmak“ mfakas – mfakasle ܡܦܰܟܰܤ - ܡܦܰܟܰܣܠܶܗ „faks çekmek“ mvayaz – mvayazle ܡܒ݂ܰܝܰܙ - ܡܒ݂ܰܝܰܙܠܶܗ „vize basvurusu yapmak“ mdawaš – mdawašle ܡܕܰܘܰܫ - ܡܕܰܘܰܫܠܶܗ „duş almak“ msafar – msafarle ܡܣܰܦܰܪ - ܡܣܰܦܰܪܠܶܗ „seyahat etmek“ 2. Fiil ifade etmenin ikinci çok daha yaygın bir yöntemi, yardımcı fiilin yabancı isme veya mastar unsurla birlikte birleşik olarak sunulmasıdır; soyam – sёmle ܣܳܝܰܡ - ܣܷܡܠܶܗ „hazırlamak , yapmak” fiilinde olduğu gibi:
d) Emir Kipi 1. Düzenli fiilerde emir kipi kullanımı Tekil ve çoğul kişiler için emir kipi kullanımının bir formu bulunur. Tekil form son ek ile kullanılmaz, çoğul form sonuna –u ـܘ getirilerek ayrılır. Düzenli fiiller şu şekilde emir kipi haine gelir:
2. Emir kipinin olumsuz hale getirilmesi Emir kipi lo + ikinci kişide mevcut olan geniş zaman formu (tekil ve çoğul sırasıyla) yardımıyla olumsuz hale getirilir:
e) Object marking in the present I Şimdiki zamanda nesne, fiilin ardından bir nesne parçacığı vasıtasıyla ifade edilir; bu parçacık ayrıca bir ek olarak fiile eklenebilir. Bağımsız bir parçacık olduğu şekil şu formda olur:
Burada nesnenin fiil formuna ek olarak eklenmesi daha sıktır. Bu hem fiil biçimini hem de nesne belirtecini değiştirebilir. Açıklamak için 1.tekil şahıs eril/dişil için örenek vereim: 1.şahıs.tekil: korёḥmono ܟܳܪܷܚܡܳܢܐ “seviyorum (dişil)”
Fiilin nesne belirtmesi ie ilgili ayrıntılı bilgiler, bu dersin B Düzeyinde devam edecektir. |