Düzenleme ekranı, en az 450 piksel yatay alan gerektirir. Lütfen cihazınızı döndürün veya daha geniş ekranlı bir cihaz kullanın.

Dilbilgisi 5

a) İyelik zamiri

İyelik zamiri bir şeye sahip olmayı anlatır. İki şekilde ifade edilir: -Bunlardan birincisi bağımsız ve ikincisi isme ek olarak geldiği durumlardır. İyelik zamiri genel ve sınırlı şekillerde kullanılır. Son şekil akrabalar ve vücut kısımlarınından bahsedilirken kullanılır.

1. İyelik zamiri belirteci

Genel sıralama aşağıdaki şekilde yapılır:

  Tekil Çoğul
1. şahıs -ayḏi benim ـܰܝܕ݂ܝ -ayḏan bizim ـܰܝܕ݂ܰܢ
2. şahıs

-ayḏux

-ayḏax

senin (erkek)

senin (dişi)

ـܰܝܕ݂ܘܟ݂

ـܰܝܕ݂ܰܟ݂

-aṯxu sizin ـܰܬ݂ܟ݂ܘ
3. şahıs

-ayḏe

-ayḏa

onun (erkek)

onun (dişi)

ـܰܝܕ݂ܶܗ

ـܰܝܕ݂ܰܗ

-aṯṯe onların ـܰܬ݂ܬ݂ܶܗ
Aşağıdaki örneklerde göreceğiniz gibi iyelik ekleri bir ekle ismin sonuna eklenir:
aṯto ܐܰܬ݂ܬܐ
i aṯto eş (dişil) ܐܝ ܐܰܬ݂ܬܐ
i aṯtayḏi eşim (dişil) ܐܝ ܐܰܬ݂ܬܰܝܕ݂ܝ
malfono öğretmen ܡܰܠܦܳܢܐ
u malfono öğretmen (özel) ܐܘ ܡܰܠܦܳܢܐ
u malfonaṯxu öğretmeniniz (çoğul) ܐܘ ܡܰܠܦܳܢܰܬ݂ܟ݂ܘ
kṯowe kitaplar ܟܬ݂ܳܘܶܐ
ak kṯowe kitaplar (özel) ܐܟ ܟܬ݂ܳܘܶܐ
ak kṯowaṯṯe kitapların (çoğul) ܐܟ ܟܬ݂ܳܘܰܬ݂ܬ݂ܶܗ

2. Sınırlı sıralamalar

Akranlar ve bedenin kısımlarıyla ilgili seriler sınırlıdır. Mesela xabro ܟ݂ܰܒܪܐ „kelime“, ëšmo ܐܷܫܡܐ „isim“, šuġlo ܫܘܓ݂ܠܐ „iş“, cëmro ܥܷܡܪܐ „yaş“ için birkaç istisna vardır. Bu kelimeler son ek alabilirler. Sınırlı olan bu sıralalara örnek şöyle verilebilir:

  Tekil Çoğul
1. şahıs -i ـܝ -an ـܰܢ
2. şahıs

-ux (erkek)

-ax (dişi)

ـܘܟ݂

ـܰܟ݂

-ayxu ـܰܝܟ݂ܘ
3. şahıs

-e (erkek)

-a (dişi)

ـܶܗ

ـܰܗ

-ayye ـܰܝܝܶܗ
Birinci çoğul şahıs son eki -an ـܰܢ alternatif olarak -ayna ـܰܝܢܰܐ olarak yazılabilir. Bu şekildeki son eklerin nasıl olduğunu ëšmo ܐܷܫܡܐ „ad, isim“ kelimesinde görelim:
Tekil Çoğul
ëšmi adım, ismim ܐܷܫܡܝ ëšman adımız, ismimiz ܐܷܫܡܰܢ
ëšmux ëšmax adın, ismin (erkek) adın ismin (kadın) ܐܷܫܡܘܟ݂ܐܷܫܡܰܟ݂ ëšmayxu adınız, isminiz ܐܷܫܡܰܝܟ݂ܘ
ëšme ëšma adı, ismi (erkek) adı, ismi (dişi) ܐܷܫܡܶܗܐܷܫܡܰܗ ëšmayye adları, isimleri ܐܷܫܡܰܝـܝܶܗ
Birkere daha tekrar etmek gerekirse; son ek ismin sonuna getirilir. Son ekin getirildiği isim bu şekilde tamamlanmış olur:
ëšmo isim, ad ܐܷܫܡܐ
u ëšmo isim, ad ܐܘ ܐܷܫܡܐ
ëšme onun adı, ismi (erkek) ܐܷܫܡܶܗ

b) İşaret zamiri

İşaret zamiri iki şekilde; biri bağımsız diğer ise son ek şeklinde olur.

1. Bağımsız işaret zamiri

Yakınlık durumuna göre Uzaklık durumuna göre
hano bu (tekil, erkek) ܗܰܢܐ hawo şu (tekil, erkek) ܗܰܘܐ
haṯe bu (tekil, dişi) ܗܰܬ݂ܶܐ hayo şu (tekil, dişi) ܗܰܝܐ
hani bunlar (çoğul) ܗܰܢܝ hanëk şunlar (çoğul) ܗܰܢܷܟ
Örnekler:
haṯe i aṯtayḏi yo bu benim eşimdir (dişil). ܗܰܬܼܶܐ ܐܝ ܐܰܬܼܬܰܝܕܼܝ ܝܐ
manyo hayo? şu kadın kimdir? ܡܰܢܝܐ ܗܰܝܐ؟
hani suryoye ne bunlar Süryanilerdir. ܗܰܢܝ ܣܘܪܝܳܝܶܐ ܢܶܐ
2. İsm ek olarak gelen işaret zamiri yakınlığı gösterir
Yakınlık durumuna göre Uzaklık durumuna göre
-ano bu ـܰܢܐ -awo şu ـܰܘܐ
-aṯe bu (tekil) ـܰܬ݂ܶܐ -ayo şu (tekil, dişil) ـܰܝܐ
-ani bunlar (çoğul) ـܰܢܝ -anëk şunlar (çoğul) ـܰܢܷܟ
Örneklerde gördüğünüz şekilde işaret zamiri ismin sonuna eklenir. İsmin artikeli sayesinde hangi cins olduğu anlasılır. Örnekler:
hërgo ünite ܗܷܪܓܐ
u hërgo ünite ܐܘ ܗܷܪܓܐ
u hërgano bu ünite ܐܘ ܗܷܪܓܰܢܐ
iqarṯo aile ܐܝܩܰܪܬ݂ܐ
i iqarṯo aile ܐܝ ܐܝܩܰܪܬ݂ܐ
i iqarṯaṯe bu aile ܐܝ ܐܝܩܰܪܬ݂ܰܬ݂ܶܗ
zabne zamanlar ܙܰܒܢܶܐ
az zabne zamanlar ܐܰܙ ܙܰܒܢܶܐ
az zabnanëk şu zamanlar ܐܰܙ ܙܰܒܢܰܢܷܟ