Surayt in het Syrisch-Aramese schrift |
1. De Syrisch-Aramese letters
Het Syrisch-Aramese schrift kent 22 letters die enkel medeklinkers weergeven. Klinkers worden aangeduid met (extra) tekens die ter ondersteuning van de uitspraak worden toegevoegd. Ook deze worden in Les 2 behandeld. Elke letter heeft tevens een eigen naam waarbij de eerste letter veelal de klank van de letter zelf bevat.
Het Syrisch-Aramese schrift wordt van rechts naar links geschreven en kent geen hoofdletters in zijn schrijfvorm.
Naam
|
Klank (waarde)
|
Letter
|
-
|
ܐ
|
|
b
|
ܒ
|
|
g
|
ܓ
|
|
d
|
ܕ
|
|
h
|
ܗ
|
|
w
|
ܘ
|
|
z
|
ܙ
|
|
ḥ
|
ܚ
|
|
ṭ
|
ܛ
|
|
y
|
ܝ
|
|
k
|
ܟ
|
|
l
|
ܠ
|
|
m
|
ܡ
|
|
n
|
ܢܢ
|
|
s
|
ܣ
|
|
c
|
ܥ
|
|
f
|
ܦ
|
|
ṣ
|
ܨ
|
|
q
|
ܩ
|
|
r
|
ܪ
|
|
š
|
ܫ
|
|
t
|
ܬ
|
2. Dubbele uitspraak van de letters b ܒ / g ܓ / d ܕ / k ܟ / f ܦ / t ܬ
De letters - b ܒ / g ܓ / d ܕ / k ܟ / f ܦ / t ܬ - kunnen elk op twee manieren worden uitgesproken. De uitspraak hangt af van de positie van de letter in het woord. Het onderscheid in uitspraak wordt gemarkeerd met een punt onder de letter voor een “zachte” uitspraak óf met een punt boven de letter voor een “harde” uitspraak.
ܒ | ܒ̇=b | bayto | huis | ܒ݁ܰܝܬܐ |
ܒ݂=ḇ | qaḇro (=qavro) | graf | ܩܰܒ̣ܪܐ | |
ܓ | ܓ̇= g | gubo | put | ܓ̇ܘܒܐ |
ܓ̣= ḡ | reḡlo (=reġlo) | voet | ܪܶܓܼܠܐ | |
ܕ | ܕ̇= d | dayro | klooster | ܕܰ݁ܝܪܐ |
ܕ݂= ḏ | iḏo | hand | ܐܝܕ݂ܐ | |
ܟ | ܟ̇= k | burko | knie | ܒܘܪܟ̇ܐ |
ܟܼ= ḵ | saḵlo (=saxlo) | dwaas | ܣܰܟܼܠܐ | |
ܦ | ܦ̇= p | pardayso | paradijs | ܦܰ݁ܪܕܰܝܣܐ |
ܦܼ= p̄ | rap̄šo (=rafšo) | schop | ܪܰܦܫܐ | |
ܬ | ܬ݁= t | talgo | sneeuw | ܬ݁ܰܠܓܐ |
ܬܼ= ṯ | melṯo | woord | ܡܶܠܬܼܐ |
In het West-Syrisch (kṯobonoyo), wat de basis vormt voor onze schrijfwijze, bestaat deze regel normaal gesproken niet voor Beṯ ܒ en Pe ܦ. Beṯ ܒ wordt altijd uitgesproken als /b/ en Pe ܦ wordt altijd uitgesproken als /f/:
ܒ= b | bayto | huis | ܒܰܝܬܐ |
qabro | graf | ܩܰܒܪܐ | |
ܦ= f | fardayso | paradijs | ܦܰܪܕܰܝܣܐ |
rafšo | schop | ܪܰܦܫܐ |
Daarom is er in het Surayt geen markering onder de ܦ, wanneer er een/f/ bedoeld wordt. Indien er een /p/ bedoeld wordt, dan wordt ...weergegeven de ܦ met een punt erboven (ܦ݁).
plan | plan | ܦ݁ܠܰܢ |
femo | mond | ܦܶܡܐ |
Op dezelfde manier zal de Beṯ ܒ niet gemarkeerd worden met een punt indien de /b/ wordt bedoeld. Maar ook hier zal er in het Surayt voor een Beṯ een punt onder de letter komen ܒܼ als er sprake is van een /v/.
bayto | huis | ܒܰܝܬܐ |
villa | villa | ܒ݂ܝܠܠܰܐ |
In sommige situaties in het west syrisch was de Ḇeṯ (ܒܼ) toch zacht geworden. Binnen het Surayt heeft die zachte Beṯ (ܒܼ) zich ontwikkeld tot een klank die verwant is aan de Waw (ܘ). Daarom wordt deze klank in het Surayt met een Waw (ܘ) weergegeven:
Syrisch | Surayt | |||
gould | dahḇo | ܕܰܗܒܼܐ | dahwo | ܕܰܗܘܐ |
graf | qaḇro | ܩܰܒܼܪܐ | qawro | ܩܰܘܪܐ |
boek | kṯoḇo | ܟܬܳܒܼܐ | kṯowo | ܟܬܼܳܘܐ |
In de Surayt alfabetten wordt elke klank met een aparte letter uitgedrukt waardoor iedere klank in het BGDKPT-letter groep een eigen medeklinker krijgt binnen deze alfabetten. Om dubbele markeringen te vermijden in het Syrisch-Aramese schrift, met uitzondering van de P ܦ, zullen enkel "zachte" klanken met een stip (eronder) worden gemarkeerd.
Verder heeft het Surayt ook klanken die niet in het Syrisch-Aramees" bestaan. Om ook deze klanken uit te kunnen drukken was het noodzakelijk om een aantal nieuwe aangepaste letters te introduceren. Dat zijn de volgende letters:
Čč | čanṭa | tas | ܫ̰ܰܢܛܰܐ | ܫ̰ |
Jj | jazwe | koffiepot | ܔܰܙܘܶܐ | ܔ |
Žž | žäbaše | watermeloen | ܙ̰ܱܒܰܫܶܐ | ܙ̰ |
Om deze redenen heeft het Surayt uiteindelijk 9 letters meer dan de oorspronkelijke Syrisch-Aramese voorganger.