Düzenleme ekranı, en az 450 piksel yatay alan gerektirir. Lütfen cihazınızı döndürün veya daha geniş ekranlı bir cihaz kullanın.

Dilbilgisi 7

a) Fiil: Basit Geniş Zaman

Süryanicede geniş zaman temelli filler Geniş Zaman ve Gelecek Zaman formlarında kullanılır. Buna domax-/dëmx- ܕܳܡܰܟ݂ـ ܆ ܕܷܡܟ݂ـ „uyumak“ ve goraš-/gurš- ܓܳܪܰܫـ ܆ ܓܘܪܫـ „çekmek“ fillerini örnek verebiliriz. Sona gelen ekler geniş zaman şeklinde eklenmiştir ve farklı kişileri gösterir:

  Tekil Çoğul
3. şahıs (eril) -- (son eksiz) -i ـܝ
3. şahıs (dişil) -o ـܐ
2. şahıs -at ــܰܬ -itu ـܝܬܘ
1. şahıs (eril) -no ـܢܐ -ina ـܝܢܰܐ
1. şahıs (dişil) -ono ـܳܢܐ
Burada önemli olan 3. ve 1. tekil olan eril ve dişi kişi formlarının birbirlerinden farklı olduklarıdır. Çoğul olarak ise her iki cins için genellikle bir form bulunur. Mesela domax ܕܳܡܰܟ݂ „uyumak“ fiiline bakalım. Göreceğiniz gibi geniş zaman formu kişilere göre şöyle olmaktadır:
  Tekil Çoğul
3. şahıs (eril) domax ܕܳܡܰܟ݂ dëmxi ܕܷܡܟ݂ܝ
3. şahıs (dişil) dëmxo ܕܷܡܟ݂ܐ
2. şahıs dëmxat ܕܷܡܟ݂ܰܬ dëmxitu ܕܷܡܟ݂ܝܬܘ
1. şahıs (eril) domaxno ܕܳܡܰܟ݂ܢܐ dëmxina ܕܷܡܟ݂ܝܢܰܐ
1. şahıs (dişil) dëmxono

ܕܷܡܟ݂ܳܢܐ

/ë –ܷ –/ sesli in harfi geniş zamanda kullanım sırasında dëmx- ܕܷܡܟ݂ـ݂ /u ܘ/ şeklinde görülür goraš ܓܳܪܰܫ „itmek“, gurš- ܓܘܪܫ fiiline bakalım:

  Tekil Çoğul
3. şahıs (eril) goraš ܓܳܪܰܫ gui ܓܘܪܫܝ
3. şahıs (dişil) guo ܓܘܪܫܐ
2. şahıs guat ܓܘܪܫܰܬ guitu ܓܘܪܫܝܬܘ
1. şahıs (eril) gorašno ܓܳܪܰܫܢܐ guina ܓܘܪܫܝܢܰܐ
1. şahıs (dişil) guono ܓܘܪܫܳܢܐ

Tüm düzenli fiiller geniş zaman formunda kullanıldığı zaman bu şekilde olurlar. Bu formlar ise yan cümlecik haline gelirler bir istek, bir olasılık gibi cümlelerde kullanılırlar:

d korax cal cwodo (Bu nedenle) bir iş arıyor ܕܟܳܪܰܟ݂ ܥܰܠ ܥܘܳܕܐ
d yolaf u lišono (Bundan dolayı) bir dil öğreniyor. ܕܝܳܠܰܦ ܐܘ ܠܝܫܳܢܐ
lašan d noṭar gušme (Bunun için) vücüduna bakıyor (kendine dikkat ediyor) ܠܰܫܰܢ ܕܢܳܛܰܪ ܓܘܫܡܶܗ
mën d lozam elux (Neye)ihtiyacın olursa (söylenen kiş eril formdadır) ܡܷܢ ܕܠܳܙܰܡ ܐܶܠܘܟ݂
qay këbcat yëlfat Surayt? Neden Süryanice öğrenmek istersin (istiyorsun)? ܩܰܝ ܟܷܐܒܥܰܬ ܝܷܠܦܰܬ ܣܘܪܰܝܬ؟
aydarbo šoqal mede Nasıl bir şey satın alır ܐܰܝܕܰܪܒܐ ܫܳܩܰܠ ܡܶܕܶܐ
lo dëmxina Uyumamalıyız (uyumamamız gereklidir) ܠܐ ܕܷܡܟ݂ܝܢܰܐ

Unutmayın:

Süryanicede geniş zaman temel formları (goraš ܓܳܪܰܫ / guršo ܓܘܪܫܐ, domax ܕܳܡܰܟܼ /dëmxo ܕܷܡܟ݂ܐ örneklerinde olduğu gibi) alıntı şeklinde anlatım formlarını içerir ki bu konu daha sonraki ünitelerde de anlatılacak ve filler listelenecektir.

 

b) Geniş Zamanlı ve Gelecek Zamanlı Fiiller

goraš ܓܳܪܰܫ fiilindeki geniş zaman formunu ko- ܟܳـ ve gëd ܓܷܕ ekleriyle kullandığımız zaman geniş zaman ve gelecek zaman formlarına dönüştürmüş oluyoruz. Dikkat edilmesi gereken ko- ܟܳـ ön ekinin geniş zaman; gëd ܓܷܕ ön ekinin gelecek zaman formunu oluşturmasıdır. Örnekleri inceleyelim:

goraš „çekmek“ ܓܳܪܰܫ
kogoraš o çeker (erkek) ܟܳܓܳܪܰܫ
gëd goraš o çekecek ܓܷܕ ܓܳܪܰܫ
domax „uyumak“ ܕܳܡܰܟ݂
kodomax o uyur ܟܳـܕܳܡܰܟ݂
gëd domax o uyuyacak ܓܷܕ ܕܳܡܰܟ݂
Geniş zaman için örnekler:
u Afrem koloqe b noše d koḏacce Afrem tanıdığı insanlarla buluşur. ܐܘ ܐܰܦܪܶܡ ܟܳܠܳܩܶܐ ܒܢܳܫܶܐ ܕܟܐܕ݂ܰܥܥܶܗ
kokurxi cal ḥḏoḏe birbirlerine bakarlar ܟܳܟܘܪܟ݂ܝ ܥܰܠ ܚܕ݂ܳܕ݂ܶܐ
u Afrem konofaq Afrem çıkar ܐܘ ܐܰܦܪܶܡ ܟܳܢܳܦܰܩ
mën kosaymitu harke? Burada ne yapıyorsunuz? (çoğul) ܡܷܢ ܟܳܣܰܝܡܝܬܘ ܗܰܪܟܶܐ؟
kocowadno xud malfono Öğretmen olarak çalışırım. ܟܳܥܳܘܰܕܢܐ ܟ݂ܘܕ ܡܰܠܦܳܢܐ
hënne kocayši harke onlar burada yaşarlar ܗܷܢܢܶܐ ܟܳܥܰܝܫܝ ܗܰܪܟܶܐ
Gelecek zaman için örnekler:
gëd yëlfat Surayt Süryanice çalışacak mısın? Süryanice öğrenecek misin? ܓܷܕ ܝܷܠܦܰܬ ܣܘܪܰܝܬ
gëd korax cal cwodo o iş arayacak ܓܷܕ ܟܳܪܰܟ݂ ܥܰܠ ܥܘܳܕܐ
aydarbo gëd šoqal u bayto? Onlar nasıl ev alacaklar? ܐܰܝܕܰܪܒܐ ܓܷܕ ܫܳܩܰܠ ܐܘ ܒܰܝܬܐ؟
Afrem gëd yolaf u lišono Afrem yabancı dil öğrenecek. ܐܰܦܪܶܡ ܓܷܕ ܝܳܠܰܦ ܐܘ ܠܝܫܳܢܐ
hiya gëd nëṭro gušma o kendine bakacak ܗܝـܝܰܐ ܓܷܕ ܢܷܛܪܐ ܓܘܫܡܰܗ
gëd dëmxina bi qelayto odada uyuyacağız ܓܷܕ ܕܷܡܟ݂ܝܢܰܐ ܒܝ ܩܶܠܰܝܬܐ