Düzenleme ekranı, en az 450 piksel yatay alan gerektirir. Lütfen cihazınızı döndürün veya daha geniş ekranlı bir cihaz kullanın.

Dilbilgisi 11

a) Sıfatlar

Tekil isimlerde, sıfatlar eril ve dişil form alırlar; çoğul isimlerde ise tek bir formda bulunurlar.
Kural olarak sıfatlar artikel durumuna göre –o ـܐ (eril), -to/-ṯoـܬ݂ܐ܇ـܬܐ  (dişil) ve –e ـܶܐ (çoğul) eklerini alırlar.

eril/tekil dişil/tekil çoğul  
rabo ܪܰܒܐ rabṯo ܪܰܒܬ݂ܐ rabe ܪܰܒܶܐ büyük
šafiro ܫܰܦܝܪܐ šafërto ܫܰܦܷܪܬܐ šafire ܫܰܦܝܪܶܐ güzel
komo ܟܳܡܐ këmto ܟܷܡܬܐ kome ܟܳܡܶܐ siyah
baṭilo ܒܰܛܝܠܐ baṭëlto ܒܰܛܷܠܬܐ baṭile ܒܰܛܝܠܶܐ yorgun, bitkin
basimo ܒܰܣܝܡܐ basëmto ܒܰܣܷܡܬܐ basime ܒܰܣܝܡܶܐ iyi(tat), leziz
raḥuqo ܪܰܚܘܩܐ raḥëqto ܪܰܚܷܩܬܐ raḥuqe ܪܰܚܘܩܶܐ uzak
qariwo ܩܰܪܝܘܐ qaruto ܩܰܪܘܬܐ qariwe ܩܰܪܝܘܶܐ

yakın

Sıfat nitelik belirtir, bu yüzden açıkladığı ismi takip eder. İsim ve sıfat sayı ve cinsiyet konusunda hemfikirdir:

eril aḥuno rabo büyük bir erkek kardeş ܐܰܚܘܢܐ ܪܰܒܐ
qubco šacuṯo sarı bir şapka ܩܘܒܥܐ ܫܰܥܘܬ݂ܐ
dişil qemësto këmto siyah bir gömlek ܩܶܡܷܣܬܐ ܟܷܡܬܐ
dašëšto qayërto soğuk sütlaç ܕܰܫܷܫܬܐ ܩܰܝܷܪܬܐ
çoğul tene basime leziz incirler ܬܶܢܶܐ ܒܰܣܝܡܶܐ
gërwe semoqe kırmızı çoraplar ܓܷܪܘܶܐ ܣܶܡܳܩܶܐ
Sıfatla beraber kullanılan isim tek artikel alır. Sıfata ek artikel koyulmaz.
Örnek:
eril u aḥuno rabo büyük erkek kardeş ܐܘ ܐܰܚܘܢܐ ܪܰܒܐ
dişil i qemësto këmto siyah gömlek ܐܝ ܩܶܡܷܣܬܐ ܟܷܡܬܐ
çoğul ag gërwe semoqe kırmızı çoraplar ܐܰܓ ܓܷܪܘܶܐ ܣܶܡܳܩܶܐ

Yüklem olarak ise sıfat aşağıdaki örneklerdeki gibi oluşur: 

eril u aḥuno rabo yo erkek kardeş büyüktür ܐܘ ܐܰܚܘܢܐ ܪܰܒܐ ܝܐ
dişil i qemësto këmto yo gömlek siyahtır ܐܝ ܩܶܡܷܣܬܐ ܟܷܡܬܐ ܝܐ
çoğul ag gërwe semoqe ne çoraplar kırmızıdır ܐܰܓ ܓܷܪܘܶܐ ܣܶܡܳܩܶܐ ܢܶܐ

 Aşağıdaki gibi durumdaki gibi isim kesin değilse, cümle kurulumu şu şekilde yapılabilir: 

eril aḥuno rabo yo o büyük kardeştir (o-eril) ܐܰܚܘܢܐ ܪܰܒܐ ܝܐ
dişil qemësto këmto yo bu siyah bir gömlektir ܩܶܡܷܣܬܐ ܟܷܡܬܐ ܝܐ
çoğul gërwe semoqe ne onlar kırmızı çoraplardır ܓܷܪܘܶܐ ܣܶܡܳܩܶܐ ܢܶܐ

b) Edatlar

1. Genelde Edatlar

En çok kullanılan edatlar şunlardır: b ܒـ “içinde”, bëṯr ܒܷܬ݂ܪ ”arkasında”, cal ܥܰܠ “üzerinde”, cam ܥܰܡ “birlikte”, gab ܓܰܒ “içinde, önünde, -e doğru”, l ܠـ “için, içine”, lafܠܰܦ  “-e yakın”, m ܡـ , me ܡܶܐ “-den, -in”, qëm ܩܷܡ “-in önünde”, s ܣـ, se ܣܶܐ “içinde, karşısında, önünde”, taḥt ܬܰܚܬ “altında”.

Kısa edatlar artikelle beraber yazılır:

b-/ܒـ

bu bayto ܒܘ ܒܰܝܬܐ "evin içinde, evde", bi qriṯo ܒܝ ܩܪܝܬ݂ܐ "köyün içinde, köyde", bak karme ܒܰܟ ܟܰܪܡܶܐ "üzümbağında"

l-/ܠـ lu bayto ܠܘ ܒܰܝܬܐ "eve",li qriṯo ܠܝ ܩܪܝܬ݂ܐ "köye", lak karme ܠܰܟ ܟܰܪܡܶܐ "bağa"
m-/ܡـ

mu bayto ܡܘ ܒܰܝܬܐ "evden, evin dışında", mi qriṯo ܡܝ ܩܪܝܬ݂ܐ "köyde, köyün dışında", mak karme ܡܰܟ ܟܰܪܡܶܐ "üzümbağından, üzümbağının dışındas"

s-/ܣـ su bayto ܣܘ ܒܰܝܬܐ "evde", si qriṯo ܣܝ ܩܪܝܬ݂ܐ "köyün karşısında", sak karme ܣܰܟ ܟܰܪܡܶܐ "üzmbağının karşısında"

2. Edat takıları (sonekler) 

Edatlar, kişisel ön ekler alabilirler. Bunu yaparken, edatlar değişebilir. Edatlara eklenen kişisel ön ekler, Dilbilgisi 5a.2'de anlatıldığı gibi kısıtlı serilerin iyelik eklerine denk gelmektedir. Eklerden önce, edatlar aşağıdaki gibi görünür:

Edat Sonek almış edat
b ܒـ eb-/ab- ܐܶܒـ ܆ ܐܰܒـ
l ܠـ el-/al- ܐܶܠـ ܆ ܐܰܠـ
m ܡـ mën-/men- ܡܷܢـ ܆ ܡܶܢـ
cal ܥܰܠ acl- ܐܰܥܠـ
cam ܥܰܡ acm- ܐܰܥܡـ
s ܣـ sid-/sëd- ܣܝܕ ܆ ܣܷܕ

bëṯr ܒܷܬ݂ܪ “arkasında” ve ṭaḥt ܬܰܚܬ “altında” edatları ya kişisel ön eklerle birleştirilirler ya da belli bir artikel ile bir ismin önünde olurlar.

bëṯre ܒܷܬ݂ܪܶܗ arkasında
bëṯr u bayto ܒܷܬ݂ܪ ܐܘ ܒܰܝܬܐ evin arkasında
taḥta ܬܰܚܬܰܗ altında
taḥt i ṭëbliṯo ܬܰܚܬ ܐܝ ܛܷܒܠܝܬ݂ܐ masanın altında

Kişisel önek almış edatlar:

  l- ܠـ b- ܒـ m- ܡـ
Tekil
3.e ele ܐܶܠܶܗ ebe ܐܶܒܶܗ mene ܡܶܢܶܗ
3.d ela ܐܶܠܰܗ eba ܐܶܒܰܗ mena ܡܶܢܰܗ
2.e elux ܐܶܠܘܟ݂ ebux ܐܶܒܘܟ݂ menux ܡܶܢܘܟ݂
2.e elax ܐܶܠܰܟ݂ ebax ܐܶܒܰܟ݂ menax ܡܶܢܰܟ݂
1. eli ܐܶܠܝ ebi ܐܶܒܝ meni ܡܶܢܝ
Çoğul
3. elayye, alle ܐܶܠܰܝـܝܶܗ܆ ܐܰܠܠܶܗ ebayye, appe ܐܶܒܰܝـܝܶܗ܆ ܐܰܦ݁ܦ݁ܶܗ menayye, mënne ܡܶܢܰܝـܝܶܗ܆ ܡܷܢܢܶܗ
2. elayxu, alxu ܐܶܠܰܝܟ݂ܘ܆ ܐܰܠܟ݂ܘ ebayxu, abxu ܐܶܒܰܝܟ݂ܘ܆ ܐܰܒܟ݂ܘ menayxu, mënxu ܡܶܢܰܝܟ݂ܘ܆ ܡܷܢܟ݂ܘ
1. elayna, elan ܐܶܠܰܝܢܰܐ܆ ܐܶܠܰܢ ebayna, eban ܐܶܒܰܝܢܰܐ܆ ܐܶܒܰܢ menayna, menan ܡܶܢܰܝܢܰܐ܆ ܡܶܢܰܢ

 

  cal ܥܰܠ cam ܥܰܡ s- ܣـ
Tekil
3.e acle ܐܰܥܠܶܗ acme ܐܰܥܡܶܗ side ܣܝܕܶܗ
3.d acla ܐܰܥܠܰܗ acma ܐܰܥܡܰܗ sida ܣܝܕܰܗ
2.e aclux ܐܰܥܠܘܟ݂ acmux ܐܰܥܡܘܟ݂ sidux ܣܝܕܘܟ݂
2.d aclax ܐܰܥܠܰܟ݂ acmax ܐܰܥܡܰܟ݂ sidax ܣܝܕܰܟ݂
1. acli ܐܰܥܠܝ acmi ܐܰܥܡܝ sidi ܣܝܕܝ
Çoğul
3. aclayye ܐܰܥܠܰܝـܝܶܗ acmayye ܐܰܥܡܰܝـܝܶܗ sidayye, sëtte ܣܝܕܰܝـܝܶܗ܆ ܣܷܬܬܶܗ
2. aclayxu ܐܰܥܠܰܝܟ݂ܘ acmayxu ܐܰܥܡܰܝܟ݂ܘ sidayxu, sëtxu ܣܝܕܰܝܟ݂ܘ܆ ܣܷܬܟ݂ܘ
1. aclayna, aclan ܐܰܥܠܰܝܢܰܐ܆ܐܰܥܠܰܢ acmayna, acman ܐܰܥܡܰܝܢܰܐ܆ܐܰܥܡܰܢ sidayna, sidan ܣܝܕܰܝܢܰܐ܆ܣܝܕܰܢ

Çoğul isimlerde, edatlar hem kısa hem de uzun formu alternatifli olarak kullanırlar.