Düzenleme ekranı, en az 450 piksel yatay alan gerektirir. Lütfen cihazınızı döndürün veya daha geniş ekranlı bir cihaz kullanın.

Dilbilgisi 12

a) Birleştirici/Bağlayıcı Eylemin Geçmiş Zaman Hali 

4b’de anlatılan birleştirici/bağlayıcı eylemi aynı zamanda geçmiş zamanda da karşımıza çıkar:

  Tekil Çoğul
1. şahıs wayno (ben) dim ܘܰܝܢܐ wayna (biz) dik ܘܰܝܢܰܐ
2. şahıs wayt (sen-tekil) din ܘܰܝܬ waytu (siz) diniz ܘܰܝܬܘ
3. şahıs wa (o) ‘ydu / idi ܘܰܐ wayne (onlar) dı ܘܰܝܢܶܐ
4b’de anlatılan örneklerin geçmiş zaman halleri şöyledir:
arbci ëšne wa o (dişil/eril) kırk yaşındaydı ܐܰܪܒܥܝ ܐܷܫܢܶܐ ܘܰܐ
b Ṭurcabdin wayne onlar Turabdin’deydiler ܒܛܘܪܥܰܒܕܝܢ ܘܰܝܢܶܗ
gawire wayna onlar evliydiler
ܓܰܘܝܪܶܐ ܘܰܝܢܰܐ
qašto wayt sen bir büyükanneydin ܩܰܫܬܐ ܘܰܝܬ

b) Hikaye Geçmiş Zaman – di’li geçmiş zaman

Hikaye geçmiş zaman fiildeki mevcut köke ve 2.ila 3.kişinin formlarına eklenen -wa ـܘܰܐ geçmiş biçim eklerinin eklenmesiyle oluşturulur. Bununla beraber 1.şahıs ile fiil arasına –way- ـܘܰܝـ eklenerek çekim eki oluşturulur:

  Tekil Çoğul
3. şahıs (eril) domaxwa ܕܳܡܰܟ݂ܘܰܐ dëmxiwa ܕܷܡܟ݂ܝܘܰܐ
3. şahıs (dişil) dëmxowa ܕܷܡܟ݂ܳܘܰܐ
2. şahıs dëmxatwa ܕܷܡܟ݂ܰܬܘܰܐ dëmxituwa ܕܷܡܟ݂ܝܬܘܘܰܐ
1. şahıs (eril) domaxwayno ܕܳܡܰܟ݂ܘܰܝܢܐ dëmxiwayna ܕܷܡܟ݂ܝܘܰܝܢܰܐ
1. şahıs (dişil) dëmxowayno ܕܷܡܟ݂ܳܘܰܝܢܐ
  Tekil Çoğul
3. şahıs (eril) gorašwa ܓܳܪܰܫܘܰܐ guršiwa ܓܘܪܫܝܘܰܐ
3. şahıs (dişil) guršowa ܓܘܪܫܳܘܰܐ
2. şahıs guršatwa ܓܘܪܫܰܬܘܰܐ guršituwa ܓܘܪܫܝܬܘܘܰܐ
1. şahıs (eril) gorašwayno ܓܳܪܰܫܘܰܝܢܐ guršiwayna ܓܘܪܫܝܘܰܝܢܰܐ
1. şahıs (dişil) guršowayno ܓܘܪܫܳܘܰܝܢܐ
Süryanicede hikaye geçmiş zaman geçmişte sürmekte olan veya alışkanlıkla gerçekleşen bir hareketi göstermektedir:
bu zabnawo ġalabe iqroṯe Suryoye nëfqiwa me Ṭurcabdin.
ܒܘ ܙܰܒܢܰܘܐ ܓ݂ܰܠܰܒܶܐ ܐܝܩܪܳܬ݂ܶܐ ܣܘܪܝܳܝܶܐ ܢܷܦܩܝܘܰܐ ܡܶܐ ܛܘܪܥܰܒܕܝܢ.
„Aynı zamanda pek çok Süryani aile Turabdin’i terkediyordu.”

c) -miş’li geçmiş zaman

-di’li geçmiş zamanda olduğu şekilde –miş’li geçmiş zaman da mevcut geniş zaman tabanından oluşur ve kişilerin çekimi yapılırken –wa ـܘܰܐ kullanılır. Dolayısıyla, bu zamanın fiilleri oluşturulurken geçmiş zaman fiillerinde yapıldığı gibi geçişli ve geçişsiz fiiller arasında ayrım olur. Örnekte göreceğiniz gibi geçişli fiillerde (Nesnesi olan yada nesne alabilen fiilerdir) –wa ـܘܰܐ –way- ـܘܰܝـ eki olarak grëš- ܓܪܷܫـ geçmiş zaman kökü ve çekim ekinin arasına eklenir. Bu nedenle 3. ve 2. şahısların sapması akılda tutulmalıdır. Geçmiş zaman kipi almış fiiller 8a Gramer Bilgisinde ve aşağıdaki örnekte anlatılmaktadır:

  Tekil Çoğul
3. şahıs (eril) grëšwayle ܓܪܷܫܘܰܝܠܶܗ grëšwalle ܓܪܷܫܘܰܠܠܶܗ
3. şahıs (dişil) grëšwayla ܓܪܷܫܘܰܝܠܰܗ
2. şahıs grëšwaylux ܓܪܷܫܘܰܝܠܘܟ݂ grëšwalxu ܓܪܷܫܘܰܠܟ݂ܘ
1. şahıs (eril) grëšwaylax ܓܪܷܫܘܰܝܠܰܟ݂ grëšwaylan ܓܪܷܫܘܰܝܠܰܢ
1. şahıs (dişil) grëšwayli ܓܪܷܫܘܰܝܠܝ
-miş’li geçmiş zamandaki geçişli fiiller –wa ـܘܰܐ ekini alırlar. Aşağıdaki örneklere bakınız:
  Tekil Çoğul
3. şahıs (eril) damëxwa ܕܰܡܷܟ݂ܘܰܐ damixiwa ܕܰܡܝܟ݂ܝܘܰܐ
3. şahıs (dişil) damixowa ܕܰܡܝܟ݂ܳܘܰܐ
2. şahıs damixatwa ܕܰܡܝܟ݂ܰܬܘܰܐ damixituwa ܕܰܡܝܟ݂ܝܬܘܘܰܐ
1. şahıs (eril) damëxwayno ܕܰܡܷܟ݂ܘܰܝܢܐ damixiwayna ܕܰܡܝܟ݂ܝܘܰܝܢܰܐ
1. şahıs (dişil) damixowayno ܕܰܡܝܟ݂ܳܘܰܝܢܐ
Burada anlatılan Türkçe’deki –miş’li geçmiş zamandır. Bu zaman; geçmişte bir zaman aralığında gerçekleşen ve tamamlanan bir eylemi gösterir:
bu zabnawo ġalabe iqroṯe Suryoye nafiqiwa me Ṭurcabdin.
ܒܘ ܙܰܒܢܰܘܐ ܓ݂ܰܠܰܒܶܐ ܐܝܩܪܳܬ݂ܶܐ ܣܘܪܝܳܝܶܐ ܢܰܦܝܩܝܘܰܐ ܡܶܐ ܛܘܪܥܰܒܕܝܢ.
„O zamanda pek çok Süryani aile Turabdin’i terkediyordu”.