The editing screen requires at least 450 pixels of horizontal space. Please rotate your device or use one with a bigger screen.

Grammatica 12

a) verleden tijd van het koppelwerkwoord

Hieronder de verleden tijd van het koppelwerkwoord uit Grammatica 4b:

  Enkelvoud Meervoud
1e Persoon wayno (ik) was ܘܰܝܢܐ wayna (wij) waren ܘܰܝܢܰܐ
2e Persoon wayt (jij) warst ܘܰܝܬ waytu (jullie) waren ܘܰܝܬܘ
3e Persoon wa (hij, zij) war ܘܰܐ wayne (zij) waren ܘܰܝܢܶܐ
De hieronder vermelde voorbeelden van de verleden tijd van het koppelwerkwoord luiden:
arbci ëšne wa hij/zij was veertig jaar oud ܐܰܪܒܥܝ ܐܷܫܢܶܐ ܘܰܐ
b Ṭurcabdin wayne zij waren in Turabdin ܒܛܘܪܥܰܒܕܝܢ ܘܰܝܢܶܗ
gawire wayna wij waren getrouwd ܓܰܘܝܪܶܐ ܘܰܝܢܰܐ
qašto wayt jij was oma/grootmoeder ܩܰܫܬܐ ܘܰܝܬ

b) Het werkwoord: onvoltooid verleden tijd

De onvoltooid verleden tijd wordt gevormd door de werkwoordstam in de tegenwoordige tijd, met behulp van het morfeem van de verleden tijd -wa ܘܰܐ, waarbij -wa ܘܰܐ aan de 2e en 3e persoon wordt toegevoegd. Bij de 1e persoon dit morfeem verlengd tot –way ـܘܰܝـ en gevoegd tussen de stam van de tegenwoordige tijd en het verbuigingsachtervoegsel:

  Enkelvoud Meervoud
3e Persoon (m.) domaxwa ܕܳܡܰܟ݂ܘܰܐ dëmxiwa ܕܷܡܟ݂ܝܘܰܐ
3e Persoon (v.) dëmxowa ܕܷܡܟ݂ܳܘܰܐ
2e Persoon dëmxatwa ܕܷܡܟ݂ܰܬܘܰܐ dëmxituwa ܕܷܡܟ݂ܝܬܘܘܰܐ
1e Persoon (m.) domaxwayno ܕܳܡܰܟ݂ܘܰܝܢܐ dëmxiwayna ܕܷܡܟ݂ܝܘܰܝܢܰܐ
1e Persoon (v.) dëmxowayno ܕܷܡܟ݂ܳܘܰܝܢܐ
  Enkelvoud Meervoud
3e Persoon (m.) gorašwa ܓܳܪܰܫܘܰܐ guršiwa ܓܘܪܫܝܘܰܐ
3e Persoon (v.) guršowa ܓܘܪܫܳܘܰܐ
2e Persoon guršatwa ܓܘܪܫܰܬܘܰܐ guršituwa ܓܘܪܫܝܬܘܘܰܐ
1e Persoon (m.) gorašwayno ܓܳܪܰܫܘܰܝܢܐ guršiwayna ܓܘܪܫܝܘܰܝܢܰܐ
1e Persoon (v.) guršowayno ܓܘܪܫܳܘܰܝܢܐ
De onvoltooid verleden tijd beschrijft in het Surayt een handeling die in de verleden tijd heeft plaatsgevonden of die uit gewoonheid plaatsvond:
bu zabnawo ġalabe iqroṯe Suryoye nëfqiwa me Ṭurcabdin.
ܒܘ ܙܰܒܢܰܘܐ ܓ݂ܰܠܰܒܶܐ ܐܝܩܪܳܬ݂ܶܐ ܣܘܪܝܳܝܶܐ ܢܷܦܩܝܘܰܐ ܡܶܐ ܛܘܪܥܰܒܕܝܢ.
„in die tijd verlieten veel Aramese/Assyrische gezinnen Turabdin.”

c) Het werkwoord: voltooid verleden tijd

Op een vergelijkbare manier als bij de onvoltooid verleden tijd, waar de werkwoordstam van de tegenwoordige tijd werd gebruikt, wordt er bij de voltooid verleden tijd gebruik gemaakt van de werkwoordstam van de verleden tijd aangevuld met het morfeem -wa. Zodoende wordt er in de voltooid verleden tijd, net als in de verleden tijd, een onderscheid gemaakt tussen de overgankelijke en onovergangelijke werkwoorden. Bij de overgankelijke werkwoorden wordt het morfeem -wa ܘܰܐ als –way ـܘܰܝـ tussen de stam grëš- ܓܪܷܫـ en het verbuigingsachtervoegsel geplaatst. Het is van belang om hierbij rekening te houden met de uitzondering voor de 2e en 3e persoon meervoud.

De aangegeven werkwoorden uit Grammatica 8A hebben dan de volgende vormen in de voltooid verleden tijd:

  Enkelvoud Meervoud
3e Persoon (m.) grëšwayle ܓܪܷܫܘܰܝܠܶܗ grëšwalle ܓܪܷܫܘܰܠܠܶܗ
3e Persoon (v.) grëšwayla ܓܪܷܫܘܰܝܠܰܗ
2e Persoon grëšwaylux ܓܪܷܫܘܰܝܠܘܟ݂ grëšwalxu ܓܪܷܫܘܰܠܟ݂ܘ
1e Persoon (m.) grëšwaylax ܓܪܷܫܘܰܝܠܰܟ݂ grëšwaylan ܓܪܷܫܘܰܝܠܰܢ
1e Persoon (v.) grëšwayli ܓܪܷܫܘܰܝܠܝ
De voltooid verleden tijd van onovergankelijke werkwoorden wordt overeenkomstig de onvoltooid verleden tijd gevormd. De toevoegingen met -wa is identiek aan die van de onvoltooid verleden tijd:
  Enkelvoud Meervoud
3e Persoon (m.) damëxwa ܕܰܡܷܟ݂ܘܰܐ damixiwa ܕܰܡܝܟ݂ܝܘܰܐ
3e Persoon (v.) damixowa ܕܰܡܝܟ݂ܳܘܰܐ
2e Persoon damixatwa ܕܰܡܝܟ݂ܰܬܘܰܐ damixituwa ܕܰܡܝܟ݂ܝܬܘܘܰܐ
1e Persoon (m.) damëxwayno ܕܰܡܷܟ݂ܘܰܝܢܐ damixiwayna ܕܰܡܝܟ݂ܝܘܰܝܢܰܐ
1e Persoon (v.) damixowayno ܕܰܡܝܟ݂ܳܘܰܝܢܐ
De voltooid verleden tijd geeft een handeling weer die in de verleden tijd heeft plaatsgevonden en is afgesloten:
bu zabnawo ġalabe iqroṯe Suryoye nafiqiwa me Ṭurcabdin.
ܒܘ ܙܰܒܢܰܘܐ ܓ݂ܰܠܰܒܶܐ ܐܝܩܪܳܬ݂ܶܐ ܣܘܪܝܳܝܶܐ ܢܰܦܝܩܝܘܰܐ ܡܶܐ ܛܘܪܥܰܒܕܝܢ.
„in die tijd hadden veel Aramese/Assyrische gezinnen Turabdin verlaten.”